Мураванка Храптовічаў

“Як бязлітасна абыходзіцца спадар Час з пакінутым багаццем…” Вось што я падумала, калі ўпершыню наведалася ў вёску Шчорсы, дзе знаходзілася ў 18-19 стагоддзях заможная сядзіба з багатым гаспадарчым дваром – “мураванкай Храптовічаў”.
Па загадзе гаспадара маёнтка Я. Храптовіча ў 1770 – 1776 гадах тут быў узведзены палац. У яго будаўніцтве і аздабленні прыймалі ўдзел найвядомейшыя тагачасныя архітэктары – Якуб Габрыэль, Джузэпэ Сако і Карло Спампані. Па стылі палац ўяўляў сабою позняе барока з рысамі класіцызму.
Навокал знаходзілася таксама мноства іншых будынкаў: хата агранома, гаспадарчыя пабудовы, бібліятэка. Кажуць, дарэчы, што ў бібліятэцы захоўваліся 20 тысяч кніг на розных мовах, геаграфічныя мапы тагачаснай Беларусі, Літвы і Польшчы, унікальныя гістарычныя дакументы.
Для гаспадарчых майстэрняў у другой палове ХIХ стагоддзя на ўскрайку сядзібы была пабудаваная так званая “Мураванка Храптовічаў”, што ўяўляла сабой выдатны прыклад “ідэальнага вядзення гаспадаркі”.
У годы Першай сусветнай вайны палац Храптовіча згарэў і больш ужо не быў адноўлены. Частка непашкоджаных гаспадарчых пабудоў перайшла ва ўладу органаў мясцовага самакіравання. На працягу ўсяго ХХ стагоддзя сядзіба знаходзілася ў занядбалым стане і паступова прыходзіла ў заняпад. Сёння ў Шчорсах захаваліся толькі руіны сядзібы, гаспадарчага двара, бетонныя слупы і паўразбураныя падвалы.