Палац Тызенгаўзаў

Унікальны палац у Паставах з'явіўся дзякуючы дзейнасці Антонія Тызенгауза. З мэтай узвесці сядзібу ён запрасіў у мястэчка італьянскага архітэктара Джузэпэ Сака. Аднак работы па будаўніцтве былі адкладзеныя на няпэўны час, таму што сам Тызенгаўз пераключыўся на рэформы па пераўтварэнні Гродна. Аднавілася будаўніцтва палаца значна пазней, ў 1814 годзе. У гэты час уладальнікам Паставаў стаў унучаты пляменнік Антонія Канстанцін Тызенгауз.

Пабудаваны палац быў вытрыманы ў стылі класіцызм. Будынак выглядаў прыгожа і адначасова строга, яго называлі адным з асноўных беларускіх навуковых і культурных цэнтраў.
Захапленне Канстанціна арніталогіей паспрыяла таму, што ў маёнтку быў створаны адзін з самых прыгожых і багатых арніталагічных музеяў ва ўсёй Усходняй Еўропе. Прыкладна за 40 гадоў яму ўдалося сабраць калекцыю, якая складалася прыкладна з 3000 чучал птушак, якія жывуць у Беларусі, Украіне і Літве. Багаццем была і сабраная малодшым Тызенгаузам бібліятэка. У ёй захоўваліся рэдкія помнікі польскага пісьменства, каштоўныя гравюры, а таксама сямейны архіў, які вёўся з XIII стагоддзя. Дзе ўсе гэтыя каштоўнасці знаходзяцца зараз – невядома, аднак па некаторых здагадках багацця роду Тызенгаузаў маглі быць вывезены ў Польшчу, Літву ці Расію. Акрамя таго, новы ўладальнік маёнтка быў гарачым прыхільнікам жывапісу. Ён стварыў у палацы выдатную мастацкую галерэю, дзе захоўвалася каля 600 экспанатаў. Паводле некаторых крыніц, Тызенгауз меў у сваёй калекцыі палотны Леанарда да Вінчы, Рубенса, Рэмбранта, Брэйгеля і Дзюрэра. І, вядома ж, меліся ў гэтай самавітай галерэі карціны польскіх і беларускіх аўтараў.

Вельмі творчая натура, Канстанцін вырашыў пераабсталяваць паўночную частку палаца, каб выкарыстоўваць яе ў далейшым для заняткаў навукай і творчасцю. Там з'явіліся кабінеты мінералогіі, этнаграфіі краю і заалогіі. Сям'я Канстанціна пражывала ў заходнім крыле будынка, якое было значна больш сціплым. Вакол будынка быў разбіты парк, які займаў 10 гектараў, у якім меліся вадаёмы, невялікія сажалкі, мноства алей і сад з экзатычнымі дрэвамі. Такія раскошныя месцы не маглі не прыцягваць наведвальнікаў. Паставы нярэдка прымалі знатных гасцей, адным з іх нават стаў расійскі імператар Мікалай II.

Сёння аблічча палаца практычна не змянілася: гэта П-падобны будынак вышынёй у адзін паверх. На тэрыторыі сядзібы, як і ў лепшыя часы, размешчаны скульптуры з белага мармуру, выкананыя майстрамі з Італіі.

Аднак Першая і Другая сусветныя войны ўсё ж адбіліся на стане палаца Тызенгаузаў, прычым гэта датычыцца не столькі будынка сядзібы, колькі багаццяў, што ў ім знаходзіліся. Многія каштоўнасці, якія шляхетны род збіраў гадамі і нават стагоддзямі, былі разрабаваны і вывезены за мяжу.

Зараз адноўлены звонку палац з'яўляецца корпусам раённай бальніцы. А ў бліжэйшы час плануецца сур'ёзная рэстаўрацыя унікальнай сядзібы, на якую ўжо атрыманы грант ЮНЭСКА.

vk.com/architekture